του Γιάννη Μάντζαρη, αναδημοσίευση από Κ-lab
Τις τελευταίες εβδομάδες η τράπεζα Αττικής έχει βρεθεί στο κέντρο της επικαιρότητας και της δημόσιας αντιπαράθεσης. Εκτενή ρεπορτάζ, αρθρογραφία κατακλύζουν τα κυρίαρχα media, ως εάν ξαφνικά ΜΜΕ και πολιτικά κόμματα ανακάλυψαν με απαρχή τον διορισμό του ΔΣ της τράπεζας και εν μέσω της διαδικασίας αδειοδότησης των καναλιών ότι κάτι σε αυτή την τράπεζα είναι άξιο λόγου και σχολιασμού. Από την πλευρά των media εξαπολύεται μια συντονισμένη επίθεση, όπου η τράπεζα Αττικής παρουσιάζεται ως το κέντρο της διαφθοράς, της «κομματοκρατίας», ως «syriza bank» σε αντίθεση με τις κατά τα άλλα νοικοκυρεμένες και εκσυγχρονισμένες τράπεζες οι οποίες λειτουργούν φυσιολογικά ως οικονομικά εργαλεία του κουαρτέτου εντός του ελλαδικού χώρου. Τελευταία εξέλιξη στο συγκεκριμένο θέμα είναι ότι πλέον ο πρόεδρος της τράπεζας της Ελλάδος Στουρνάρας, πιέζει ανοιχτά για την απόσυρση του ταμείου των μηχανικών (ΤΣΜΕΔΕ) από τον ρόλο του βασικού μετόχου της τράπεζας και την είσοδο στρατηγικού επενδυτή στο μετοχικό σχήμα.
Αυτό που παρακολουθούμε το τελευταίο διάστημα γύρω από την τράπεζα Αττικής είναι μια εξαιρετικά οξυμένη αντιπαράθεση με αντικείμενο τον έλεγχο της τράπεζας και βασικούς πόλους από την μία πλευρά την ΕΕ και τους μηχανισμούς της διαμέσου του προέδρου της τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ) Στουρνάρα και του συνόλου του μιντιακού κατεστημένου, και από την άλλη πλευρά την κυβέρνηση και τους επιχειρηματίες που αυτή θέλει να ενισχύσει την επόμενη περίοδο.
Η κυβέρνηση
Με βάση τις αρχικές εξαγγελίες του νυν αντιπροέδρου της κυβέρνησης Δραγασάκη (προ των εκλογών του Ιανουαρίου του 2015), η τράπεζα Αττικής προοριζόταν να γίνει η βασική τράπεζα η οποία εφόσον δεν ήταν συστημική, δεν ήταν δηλαδή άμεσα ελεγχόμενη από το ΤΧΣ, θα αποτελούσε το βασικό εργαλείο για την επενδυτική πολιτική της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Υπερβαίνοντας δηλαδή όλους τους μηχανισμούς ελέγχου της τρόικας, η τράπεζα Αττικής θα ήταν το μεγάλο κόλπο της νέας κυβέρνησης για την παράκαμψη της τρόικας και την ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων με φτηνό δανεισμό. Ενάμιση και πλέον χρόνο μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 προφανώς τίποτα από όλα αυτά δεν έγινε (όπως και πολλά άλλα άλλωστε) αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι η υποταγή στην τρόικα δεν αφήνει κανένα περιθώριο ακόμα και για μια ήπια αναδιανεμητική πολιτική.
Από τον περασμένο Μάρτιο κορυφώνεται η κόντρα για τον έλεγχο της τράπεζας, μια διαδικασία που κατέληξε πριν μερικές εβδομάδες στην άσκηση βέτο από την πλευρά του διοικητή της ΤτΕ, Στουρνάρα, με την εξουσιοδότηση που του δίνει ο μνημονιακός μηχανισμός και η ΕΚΤ, βέτο το οποίο μπλόκαρε τον διορισμό νέου ΔΣ της τράπεζας(1). Η τρόικα δηλαδή διαμέσου του προέδρου της τράπεζας της Ελλάδος διεμήνυσε με τον πιο καθαρό τρόπο ποιος ορίζει τα πράγματα και επέβαλε στην κυβέρνηση επί της ουσίας ότι παρότι μη συστημική η τράπεζα Αττικής, ελέγχεται από τα διευθυντήρια της ΕΕ και όχι από την κυβέρνηση.
Οι ωφελημένοι
Στην πραγματικότητα η τράπεζα Αττικής είναι ίσως το μεγαλύτερο σκάνδαλο στον χώρο των μηχανικών, σκάνδαλο καταλήστευσης των εργαζόμενων και ανέργων. Γνωστό πλέον είναι το παράδειγμα Καλογρίτσα(2)ο οποίος με βάση τα δημοσιεύματα φέρεται να έχει δανειστεί από την τράπεζα περί τα 127 εκατ. ευρώ από το 2011 απολαμβάνοντας προνομιακούς όρους δανειοδότησης, Πέραν όμως αυτού, η τράπεζα Αττικής ήταν γενικά η τράπεζα που ενίσχυσε τις μεγάλες κατασκευαστικές εταιρίες, τα τελευταία χρόνια και εξ ου στις ανακεφαλαιοποίησεις της τράπεζας φαίνεται ότι συμμετείχαν σειρά εταιριών (J&P Αβαξ, Τέρνα, Ελλάκτωρ)(3). Η τράπεζα Αττικής επίσης δεν ενίσχυσε μόνο τις εταιρίες του κατασκευαστικού κλάδου, αλλά έδωσε και τον οβολό της (εκτιμάται στα 10 εκατ ευρώ) στην ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ καθώς και 12,6 εκατομμύρια στα ΜΜΕ (4).
Με άλλα λόγια, η τράπεζα αποτέλεσε όλο αυτό το διάστημα τροφοδότη του συστήματος μεγαλοεπιχειρηματιών, αστικών κομμάτων, ΜΜΕ, αυτού που ο ΣΥΡΙΖΑ αναλαμβάνοντας την κυβέρνηση δεν τόλμησε να αμφισβητήσει. Και η πραγματικότητα είναι ότι η κυβέρνηση όχι απλά αποδέχθηκε αυτή την λειτουργία, αλλά επιδίωξε να εκμεταλλευτεί την τράπεζα με τα ίδια κριτήρια και τον τρόπο λειτουργίας, να την χρησιμοποιήσει για να αναδείξει τους δικούς του ευνοούμενους, οι οποίοι δεν είναι προφανώς οι εργαζόμενοι αλλά μια μερίδα επιχειρηματιών.
Το ΤΕΕ
Η τρίτη ομάδα που ευνοήθηκε σε όλη αυτή την ιστορία είναι ένα ολόκληρο σύστημα εντός του επιμελητηρίου των μηχανικών, του ΤΕΕ, το οποίο αντλούσε δύναμη, μέσω της τράπεζας και φρόντιζε τις μικρές ή μεγάλες διευθετήσεις του. Το σύστημα αυτό είναι διαπαραταξιακό και προσφάτως φαίνεται να εγκόλπωσε και τις δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ. Αντίθετα από την εικόνα που παρουσιάζεται στα ΜΜΕ οι διοικήσεις του ΤΕΕ, του ΤΣΜΕΔΕ και της τράπεζας Αττικής περισσότερο προέρχονταν από τους χώρους του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ παρά του ΣΥΡΙΖΑ(5). Πρόεδρος του ΤΕΕ την περίοδο 2010-2015 ήταν ο Σπίρτζης, νυν υπουργός της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ο οποίος τότε άνηκε στον χώρο του ΠΑΣΟΚ, ενώ από τον Μάιο του 2015 είναι ο προερχόμενος από την ΝΔ Στασινός. Πρόεδρος του ΤΣΜΕΔΕ και της τράπεζας Αττικής ήταν ο Γαμβρίλης υποψήφιος με την παράταξη του ΠΑΣΟΚ, ενώ το 2016 πρόεδρος του ΤΣΜΕΔΕ είναι ο Μακέδος υποψήφιος με την παράταξη της ΝΔ. Η μεταγραφή Σπίρτζη στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ σηματοδότησε την ισχυροποίηση της εντός του συστήματος του ΤΕΕ και ταυτόχρονα την αποδοχή και την συμμαχία της με τον μηχανισμό των διοικήσεων του ΤΕΕ.
Οι μεγάλοι χαμένοι
Η αφήγηση μέχρι τώρα δεν αποτελεί κάτι ιδιαίτερο. Μια τράπεζα που ενισχύει εταιρίες, κόμματα, κανάλια πλαισιωμένη γύρω από ένα πολιτικό σύστημα που θρέφεται και την θρέφει. Ωστόσο, η συγκεκριμένη περίπτωση έχει μια επιπλέον ιδιαιτερότητα. Οι μεγάλοι χαμένοι από την ιστορία της τράπεζας Αττικής, και βασικοί χρηματοδότες είναι οι ίδιοι οι μηχανικοί. Η συμμετοχή του ταμείου των μηχανικών στην τράπεζα ξεκινά το 1997 και μέχρι στιγμής εκτιμάται ότι το ταμείο έχει επενδύσει περίπου 840 εκατομμύρια ευρώ.
Τα τελευταία χρόνια η τράπεζα έχει πραγματοποιήσει δύο ανακεφαλαιοποιήσεις το 2013 και το 2015 στις οποίες το ΤΣΜΕΔΕ συνέβαλε από τα αποθεματικά των ασφαλισμένων περίπου 580 εκατ. ευρώ. Η περίοδος στην οποία γίνονται αυτές οι κινήσεις έχει τεράστια σημασία. Από το 2010 και ύστερα το τραπεζικό σύστημα στην Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένης της τράπεζας Αττικής) είναι επί της ουσίας χρεοκοπημένο και αδυνατεί να αντλήσει κεφάλαια πέραν των κρατικών ενισχύσεων. Κατά δεύτερον, το ταμείο έχει χάσει ήδη από το 2012, από το κούρεμα των ομολόγων (PSI) περίπου 2 δις ευρώ. Την περίοδο αυτή το ΤΣΜΕΔΕ δυο φορές επιλέγει να «επενδύσει» τις εισφορές των ασφαλισμένων στη μαύρη τρύπα της τράπεζας Αττικής κόντρα σε οποιαδήποτε λογική διασφάλισης των αποθεματικών, κόντρα στις αποφάσεις και τις κινητοποιήσεις των συλλογικών φορέων των μηχανικών (ΣΜΤ, Ανοιχτή Συνέλευση Μηχανικών, ΕΜΔΥΔΑΣ) οι οποίοι απαιτούσαν την άμεση απεμπλοκή του ταμείου από την τράπεζα με ανάκτηση του συνόλου των αποθεματικών που επενδύθηκαν όλα αυτά τα χρόνια. Συγκεκριμένα το 2013 το ΤΣΜΕΔΕ επένδυσε 200 εκατ. ευρώ, και το 2015 ακόμα 384 εκατ. ευρώ με τις ευλογίες της διοίκησης του ΤΕΕ. Ενδεικτικό είναι ότι σήμερα η χρηματιστηριακή αξία της επένδυσης του ταμείου δεν ξεπερνά τα 80 εκατ. ευρώ, το ταμείο δηλαδή έχει χάσει πάνω από το 90% του επενδεδυμένου κεφαλαίου.
Τιμή της μετοχής της τράπεζας Αττικής σε ευρώ από το 2000 (6)
Την ίδια περίοδο, στο πλαίσιο του μνημονίου ψηφίζεται το νέο ασφαλιστικό για τους μηχανικούς. Με το επιχείρημα της μη βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος, οι εισφορές των μηχανικών αυξάνονται υπέρμετρα ήδη από το 2012, πολύ δε περισσότερο με το νέο ασφαλιστικό της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ που θα τεθεί σε εφαρμογή από το 2017. Όλη την περίοδο από το 2010 και μετά η πλειοψηφία των μηχανικών δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις αυξημένες εισφορές, χάνει την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και βρίσκεται αντιμέτωπη με το φάσμα της κατάσχεσης των περιουσιακών στοιχείων υπέρ του ΤΣΜΕΔΕ. Ακόμα και οι άνεργοι καλούνται να πληρώσουν εισφορές καθότι το ταμείο δεν αναγνωρίζει καν την ιδιότητα του ανέργου. Με μπόλικη δόση ειρωνείας και μαύρου χιούμορ, η τράπεζα Αττικής η οποία όλα αυτά τα χρόνια απομυζεί τις εισφορές των μηχανικών, λάνσαρε πιστωτικά προϊόντα για την διευκόλυνση της εξόφλησής των υπέρογκων ασφαλιστικών εισφορών ανέργων και χαμηλόμισθων μηχανικών, οι οποίες τελικά θα κατέληγαν στην ίδια την τράπεζα!
Εν ολίγοις
Η ιστορία της τράπεζας Αττικής έχει σαφώς κερδισμένους και χαμένους, και η διαίρεση αυτή έχει και ταξικό πρόσημο. Η τράπεζα Αττικής, παρότι θέλησε να χαρακτηρίζεται ως η «τράπεζα των μηχανικών» λειτούργησε ενάντια στους εργαζόμενους, ανέργους, αυτοαπασχολούμενους μηχανικούς. Για τον λόγο αυτό η αντιπαράθεση που αναπτύσσεται στο δημόσιο πεδίο δεν έχει καμία σχέση με την ουσία που κρύβεται πίσω από την ιστορία της τράπεζας. Γιατί το πραγματικό ζήτημα δεν είναι αν η τράπεζα θα ελέγχεται και θα πριμοδοτεί τους επιχειρηματίες της τρόικας ή της κυβέρνησης και του συστήματος του ΤΕΕ.
Αντίθετα από ότι παρουσιάζεται από τα ΜΜΕ, η τράπεζα Αττικής δεν είναι ένα σκάνδαλο κομματοκρατίας και παλαιάς κοπής κομματισμού. Πολύ δε περισσότερο ούτε αναπτυξιακό εργαλείο που θα ακυρώσει δια της πλαγίας οδού τις πολιτικές και την εποπτεία της τρόικας. Η τράπεζα Αττικής αποτελεί το βασικό σύμβολό ενός συστήματος -τμήμα του οποίου αποτελεί πλέον και ο ΣΥΡΙΖΑ, καταλήστευσης των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων, για την στήριξη του ίδιου του τραπεζικού συστήματος, και την εξυπηρέτηση επιχειρηματικών ομίλων.
Άλλωστε, η πίεση του Στουρνάρα για απεμπλοκή του ταμείου από την τράπεζα καθόλου δεν σημαίνει την ανάκτηση των απωλειών του ταμείου και δίωξη όσων κατασπατάλησαν τα αποθεματικά του ΤΣΜΕΔΕ. Αντίθετα στόχο έχει να επικυρώσει ότι το ταμείο έχει οριστικά χάσει τα χρήματα των ασφαλισμένων και ότι εφόσον διεσώθη με αυτά τα χρήματα η τράπεζα μπορεί πλέον να περάσει στον έλεγχο του «στρατηγικού επενδυτή».
Τελικά αυτό που συμπυκνώνεται στην ιστορία της τράπεζας Αττικής, δεν έρχεται από το παρελθόν, αλλά αντίθετα αποτελεί εικόνα από το μέλλον για το πως τα ασφαλιστικά ταμεία μπορούν την ίδια στιγμή που είναι ανάλγητα απέναντι στους ασφαλισμένους τους οποίους έχουν ευθύνη να προστατεύουν, την ίδια στιγμή χυδαία και απροσχημάτιστα μπορούν να χαρίζουν τα χρήματα που συγκεντρώνουν στο μεγάλο κεφάλαιο, το τραπεζικό σύστημα και όλους όσους το στηρίζουν.
ΥΓ: Μιας και δεν έχει περάσει καν μια εβδομάδα, δεν μπορούμε παρά να δηλώσουμε την συμπαράστασή μας στον Ρουβίκωνα, που πριν λίγες μέρες έκαναν κατάληψη στα κεντρικά γραφεία της τράπεζας.